Onlangs heb ik een voordracht gegeven over voeding. In de voorbereiding kwam ik o.a. bij Rudolf Steiner de zinsnede tegen dat de mens zich op drievoudige wijze voedt. In de eerste plaats natuurlijk door het voedsel wat hij eet, in de tweede plaats door de ademhaling en als derde door de poorten van de zintuigen, zelfs door de ogen. Als ik probeer dat laatste te begrijpen dan stel ik me een mooi landschap voor, een muziekstuk dat mooi klinkt of een echte ontmoeting met een medemens. Verder hoor je wel eens van die verhalen van mensen die zó meeleven met het leven van Christus, dat zij daardoor gevoed worden en niet méér aards voedsel nodig hebben dan alleen de hostie.
Jaren geleden heb ik bij Adolf Portmann, een Zwitsers bioloog (1897-1983), gelezen over de ontogenese van de mens en in het bijzonder het eerste levensjaar. Eén van de dingen die hij beschrijft gaat over het feit dat de zuigeling in staat is om te drinken (aan de moederborst) en te ademen tegelijkertijd. Dit simultane vermogen wordt veroorzaakt door een heel bijzonder fysiek fenomeen; het strottenhoofd zit hoog in de keel. Net als bij de zoogdieren trouwens het geval is. Echter in tegenstelling tot de dieren daalt in een latere fase het strottenhoofd af, verder de keel in. Dan kunnen we ons als mens verslikken dus. Dit indalen van het strottenhoofd móet plaatsvinden; het schept de fysieke voorwaarde voor het kunnen spreken. Pas nadat het strottenhoofd is ingedaald is de klankruimte in mond en keel groot genoeg om een rijk gevarieerd en gearticuleerd spreken mogelijk te maken. Omdat dieren geen taal hebben en daarom niet hoeven te leren spreken, laat staan gearticuleerd, vindt dit proces bij hen niet plaats. Het is dus specifiek menselijk! Maar er is nog meer; tijdens het zogen is oogcontact mogelijk tussen moeder en kind. Ook dat is volgens Portmann uniek voor de mens. Bij geen van de zoogdieren vindt dat plaats.
Aldus ontstaat het beeld van een intiem warm contact tussen moeder en kind waarbij laatste zich op drievoudige wijze voedt: met het voedsel dat het met de mond tot zich neemt, door de ademhaling door de neus en door het oogcontact met de moeder. Alleen de mens en dan alleen in het vroegste stadium van zijn ontwikkeling is daartoe in staat. Gedurende het eerste levensjaar, als de zuigeling via het uiten van klanken zich voorbereidt op het spreken, gaat dit vermogen steeds meer verloren!
Op vele plaatsen beschrijft Rudolf Steiner de drieledigheid van het menselijk lichaam. In de eerste plaats de zenuw-zintuig pool, geconcentreerd in het hoofd, maar als zenuwen door het gehele lichaam zich uitstrekkend. Als tweede, daaraan polair, het stofwisselings-ledematen stelsel. Dat heeft zijn aangrijpingspunt vooral in de onderste helft van het lichaam. Tussen beiden polen in het ritmische gebied van longen en hart. Geen gemiddelde van de eerste twee, maar wel verbindend en in die hoedanigheid diens werkzaamheid uitbreidend over het gehele lichaam, bijvoorbeeld door de bloedstromen. Deze drieledigheid spiegelt zich in het menselijk gelaat; de zenuw-zintuig pool in voorhoofd en ogen, de stofwisselings-ledematen pool in kaak en mond, het verbindende middengebied in dat orgaan waarmee we hoofdzakelijk ademen: de neus. Bij de pasgeboren baby kun je goed zien dat vooral het hoofd ‘bewoond’ wordt. De ledematen bewegen zich willekeurig. En ook het hele stofwisselingsgebied moet nog helemaal op gang komen. Vanuit het hoofd groeit het mensenkind de rest van het lichaam in. En het is mooi om te zien dat de drievoudige voeding zoals die hierboven beschreven is parallel loopt met deze ‘kleine’ lichamelijkheid van de zuigeling.
Er is, geloof ik, geen intensievere voeding in een mensenleven dan de moedermelk uit het vroegste begin van ons aardse bestaan. Niet alleen substantieel, het bevat immers alle ingrediënten die een mens behoeft; eiwitten, vetten, koolhydraten en zouten. Moedermelk in het bijzonder en melk in het algemeen is hét voedingsmiddel waarvan Steiner zegt dat het ons aardeburger maakt, zonder daarbij het kosmisch burgerschap te verliezen. Maar het zogen is zoveel meer dan alleen maar fysieke voeding geven. Het is tevens een ontmoeting tussen moeder en kind; zowel fysiek als zielsmatig is er warmte en geborgenheid. Het woord ‘stillen’ betekent o.a. het stillen van dorst, maar het betekent ook tot rust komen, stil worden.
Reactie plaatsen
Reacties