En de boer, blogde hij voort?

Wir sind auf einer Mission. Zur Bildung der Erde sind wir berufen.

Deze uitdrukking is van Novalis, pseudoniem van Georg Friedrich Philipp Freiherr von Hardenberg, (1772-1801), duits schrijver/dichter uit de vroeg-romantiek. Als ik deze 2 regels op mijn manier vertaal, ziet het er als volgt uit:

Wij zijn op een missie. Tot vormgeving van de aarde zijn wij geroepen.    

Deze 2 zinnen kunnen wel wat vragen oproepen of zelfs tot misverstanden leiden. Zo is ‘vormgeving van de aarde’ toch volop gaande, zeker anno 2022? Moet het dan nóg meer? Iets minder zou wellicht ook niet verkeerd zijn, toch? Van de natuurlijke staat van de aarde is zowat niets meer over. Soorten en variëteiten sterven uit. Grondstoffen raken op of worden in ieder geval in een ontstellend tempo verbruikt. De meeste mensen worden volledig omringd door spullen die mensengemaakt zijn. Het milieu is vervuild. En ga zo maar door. De aarde zou beter af zijn zonder de mens, hoor je wel eens in kringen van milieubeschermers. Novalis gaat daarentegen uit van een positief mensbeeld. Hoe ziet dat er uit?

Deze uitdrukking was voor hem een levensmotto. Een motto dat gelaagd is. In de eerste plaats is het woord ‘Bildung’ moeilijk te vertalen. Het heeft meerdere betekenissen; het kan onderwijs betekenen, of dat men over een algemene kennis beschikt, of ook dat men ontwikkeld, gevormd of geschoold is. Dan gaat het natuurlijk over mensen. Ik denk dat Novalis meer naar een geestelijk betekenisniveau verwijst dan naar een puur fysiek exploiteren van de aarde. Ondanks dat hij mijnbouwingenieur was. In de eerste plaats was hij romanticus en zag alles in termen van ontwikkeling.

Niet alleen de mens is tot ontwikkeling in staat, ook de aarde als geestelijk organisme ontwikkelt zich. Vanuit die aanname verder gedacht, worden enkele andere termen zoals ‘Mission’ en ‘berufen’ begrijpelijker. Ontwikkeling is niet iets wat er zo maar bijhangt, het is waar het om gaat, het is de kern van waarom wij hier op aarde als mens zijn. De notie van ontwikkeling zit er in dubbel opzicht in: door de aarde tot ontwikkeling te brengen, ontwikkelen wij ons als mensen.

Wie bedoelt Novalis met ‘wir’? Het zijn niet de boeren of buitenlui, noch de mijnbouwers, noch de architecten, huizenbouwers en wie al niet meer die zich beroepshalve met de fysieke aarde bezighouden. Hij bedoelt ons allemaal, gewoon vanuit ons menszijn. Daaruit volgt automatisch voort dat het, nogmaals, niet alleen om een fysiek vormgeven van de aarde gaat, maar dat het begrip ‘Erde’ in een veel ruimere zin opgevat moet worden. Het is een weefsel dat wij mensen weven doordat wij denkend, voelend en handelend in relatie staan met alles wat er is: aarde, planten, dieren en de medemensen.

Het eigene van de mens is dat hij, in tegenstelling tot de dieren, alles moet leren. Instinctief kan de mens heel weinig. De dieren worden volledig door hun instinct gedragen. Ze zijn daarom af, perfect. De mens loopt voortdurend gevaar als een tovenaarsleerling de dingen verkeerd te doen. Juist dat maakt de mens ook individueel verschillend, cultureel en historisch bepaald. De mens is in staat tot het maken van eigen keuzes. Het ontwikkelingsmotief de grondtoon van het menszijn überhaupt. Waar de mens verschijnt is pas ontwikkeling mogelijk.

Ondanks alle beknoptheid van beide zinnen stijgt er nóg een dimensie uit op. Ook nu zijn de twee woorden ‘Mission’ en ‘berufen’ een aanwijzing. Ze wijzen naar een instantie die de opdracht, de roeping aan de mens heeft gegeven. Voor Novalis is dat de christelijke God. Aan deze God ontleent de mens zijn innerlijk anker en zijn motieven tot handelen.

En in het uitvoeren van zijn missie wordt hij tot een medeschepper van de voortgang van de wereld, en wordt de gelijkenis tussen God en mens meer dan een uiterlijke alleen. De mens staat letterlijk tussen hemel en aarde. 

Tot slot; de twee beknopte zinnen zijn door de gekozen formulering een soort leuze. Er gaat een oproep van uit. En ik geloof dat juist de boeren en tuinders zich heel erg aangesproken mogen voelen. De biologisch-dynamische landbouw biedt hen een concrete methode om bovenstaand ontwikkelingsmotief als leidraad voor hun handelen te nemen. Mede daarom staat het als openingszin op mijn website.